Πωλειτισμός / Reprise
Και, ω του θαύματος, οι πάντες, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καταπιάνονται περιπαθώς με τον πολιτισμό. Έχουν γνώμη, διατυπωμένη μάλιστα με ύφος χιλίων καρδιναλίων, όπως λέγαμε παλιά, για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το μυθιστόρημα, και, βεβαίως-βεβαίως, για την ποίηση. Ξέρουν. Γνωρίζουν. Κατέχουν. Και (θεωρούν ότι) παρεμβαίνουν. Ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις, ξετινάζουν υπουργεία πολιτισμού, διαλύουν επιτροπές, κατατροπώνουν καλλιτέχνες, ρημάζουν curators, αποκαθηλώνουν τον Άγιο Ζενέ, ξεσκίζουν τον Jaume Cabré, αποκαλύπτουν τα πάντα για τον φωτογράφο του Thomas Pynchon, κάνουν μπάχαλο το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμα, αρπάζουν τον Shane McGowan και τον σέρνουν σιδηροδέσμιο στον οδοντίατρο. Πήξαμε στους πηγμένους. Πήξαμε στους παιγμένους.
Γιατί όλα αυτά; Διότι το μέσον είναι ακόμη φρέσκο, και, κυρίως, είναι δωρεάν. Για να τυπώσεις οφείλεις να πληρώσεις. Και όχι μόνο σε χρήμα. Να πληρώσεις σε χρόνο. Να μοχθήσεις. Να πείσεις τον εκδότη ή τον αρχισυντάκτη ή τον διευθυντή του περιοδικού ότι αξίζεις τις σελίδες, τον χώρο, που θα σου παράσχει. Ότι διαθέτεις ταλέντο, ότι γνωρίζεις πρόσωπα και πράγματα, ότι έχεις φάει χρόνια σκέψης και μελέτης, ότι μπορείς να αρθρώσεις κάτι πρωτότυπο. Το μέσον, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, το facebook, είναι δωρεάν. Ιδίως το facebook, δομημένο σχεδόν σαν εφημερίδα ή περιοδικό, δίνει τη δυνατότητα να δημοσιοποιείς κείμενα και φωτογραφίες με τρόπο που θυμίζει κασέ εφημερίδας ή περιοδικού. Και εκεί αρχίζει η τρέλα του μεγαλείου και η έκπτωση του πολιτισμού. Δίχως επαρκείς γνώσεις, βγαίνεις και λες ό,τι σου κατέβει, κλέβεις από δω κι από κει, τσαμπουνάς διάφορα, κοτσάρεις φωτογραφίες άλλων που τις έχουν αρπάξει από άλλους, προβαίνεις σε δηλώσεις τάχατες βαρυσήμαντες για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, για την Documenta, για το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, για τον Jan Fabre, για την Marina Abramović, και πέντε ώρες μετά έχεις ξεχάσει όλα όσα έχεις ξεράσει. Και αρχίζεις τα RIP ο ένας και RIP ο άλλος, και χύνεις ποταμούς δακρύων γιατί έκλεισε το τάδε βιβλιοπωλείο, λησμονώντας τους ποταμούς δακρύων που είχες χύσει όταν είχε κλείσει το δείνα βιβλιοπωλείο, εσύ που δεν είχες πατήσει το γελοίο πέλμα σου ποτέ ούτε στο ένα ούτε στο άλλο.
Είχε κυκλοφορήσει, πάνε κάτι χρόνια, αυτό το λογοπαίγνιο: Πωλειτισμός. Κακόγουστο, θαρρώ. Αλλά έχει κάποιο νόημα. Πουλάς πολιτισμό, εσύ που δεν ξέρεις ποιος ήταν και τι έγραψε ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Πουλάς πολιτισμό, εσύ δεν άκουσες ποτέ τον Glenn Gould να ερμηνεύει Ιωάννη Σεβαστιανό Μπαχ. Πουλάς πολιτισμό, εσύ που λόγω ΚΔΩΑ (ίσον: Κτηνώδης Δύναμις Ωγκώδης Άγνοια, το ο με ωμέγα λόγω άγνοιας) δεν καταλαβαίνεις γιατί είναι τομή στην ιστορία του κινηματογράφου το επίτευγμα του László Nemes Ο Γιος του Σαούλ καθότι αγνοούσες την τομή στον κινηματογράφο που ήταν το Sátántangó του Béla Tarr καθότι είχες αγνοήσει την τομή στον κινηματογράφο που ήταν το Stalker του Andrei Tarkovsky καθότι δεν έκανες ποτέ τον κόπο να ζορίσεις πόδια και μυαλό και να πας και δεις την τομή στον κινηματογράφο που ήταν το Citizen Kane του Orson Welles, και ούτω καθεξής. Αλλά βγαίνεις και μιλάς, και καταβαραθρώνεις, και πουλάς πολιτισμό, και εκθειάζεις κάτι ασημαντότητες που καταφέρνει να χωρέσει ο νους σου, και νομίζεις ότι σε παίρνουν στα σοβαρά.
Ο πολιτισμός έχει ιστορία. Η τέχνη, η κάθε τέχνη, έχει ιστορία. Το μυθιστόρημα έχει ιστορία. Η μουσική έχει ιστορία. Η ζωγραφική έχει ιστορία. Η ποίηση έχει ιστορία. Αλλά εσύ νομίζεις, πτωχέ τω πνεύματι και ανερμάτιστε, ότι όλα γεννήθηκαν όταν γεννήθηκες εσύ και το ταλέντο σου (γέλια!), ότι όλα έχουν να κάνουν μ᾽ εσένα και τη διάνοιά σου (γέλια!), ότι μπορείς να γράφεις ανενδοίαστα και ανερυθρίαστα και ανορθόγραφα ότι έχεις πάθος με την τέχνη (γέλια!), και γι᾽ αυτό δικαιούσαι να λες δημοσίως ότι είναι κουραστικός ο Thomas Mann, ότι σου κάθεται στο στομάχι ο Jonathan Franzen, ότι είναι αβαρής και αβαθής ο David Foster Wallace (γέλια, γέλια, γέλια!). Ναι, γέλια, γέλια, γέλια. Και κλάματα!
Ευτυχώς, όμως, το τοπίο ξεκαθαρίζει. Φωνασκούντες και κήνσορες του χθες, σήμερα δεν υπάρχουν, έχουν χαθεί στη λίμνη της λήθης, ουδείς δίνει την παραμικρή σημασία στα RIP τους και στις αποφάνσεις, στις δηλώσεις και στους ισχυρισμούς τους. Ζούμε στην εποχή της ιλιγγιώδους ταχύτητας. Τίποτα δεν μένει αν δεν έχει βαρύτητα, τίποτα δεν μένει αν είναι αστόχαστο, αν δεν εδράζεται σε στέρα γνώση, σε πολλές μα πολλές μα πάρα πολλές συζητήσεις, σε μελέτη και σε καλά πλανισμένο, δουλεμένο, φινιρισμένο ταλέντο. Πουλάς πολιτισμό, καημένε, αλλά κανείς δεν αγοράζει πολιτισμό που δεν είναι πολιτισμός αλλά ένα τίποτα που θέλει να περνιέται για πολιτισμός.
Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Ερωτευμένη Κυψέλη, 10.10.2020
Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης (Απρίλιος 1960) είναι συγγραφέας και σιτυασιονιστής.