Γράφει η Ευαγγελία Χαραλάμπους
Το βιβλίο του Αιμίλιου Σολωμού με τίτλο «Κράτα την ανάσα σου» (εκδ. Καστανιώτη) πετυχαίνει ακριβώς την προστακτική του τίτλου: διαβάζεται απνευστί, έχει ρέουσα γραφή και δημιουργεί συνέχεια εικόνες στον αναγνώστη. Μιλάει για τη ζωή του Ιωάννη Καλλέργη, ενός καθηγητή ιστορίας σε δημόσιο σχολείο, ο οποίος κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση. Ο Καλλέργης είναι ένας σπουδαίος καθηγητής, που δεν εντάσσεται στο σύστημα. Έχει τον δικό του τρόπο να κάνει το μάθημα, με πρωτοποριακές μεθόδους. Αγαπάει τους μαθητές του, δεν διστάζει να συγκρουστεί για να τους υπερασπίσει. Ποιος όμως θα τον υπερασπίσει όταν θα χρειαστεί στήριξη; Όταν θα ξεσπάσει το σκάνδαλο;
Με αφορμή τις κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση, ο συγγραφέας με αριστοτεχνικό τρόπο φτιάχνει ένα ολόκληρο σύμπαν, το οποίο καθώς το διαβάζει κανείς, σκέφτεται: «Δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να είμαι στη θέση αυτού του ανθρώπου! (του Καλλέργη)». Η αμφιβολία, οι κατηγορίες, η σιωπή, οι κουβέντες πίσω από την πλάτη του, τα βλέμματα θα διαβρώσουν τα πάντα. Κλονίζεται συθέμελα η ζωή του: όλοι οι σημαντικοί πυλώνες υφίστανται ανυπέρβλητο πλήγμα: η δουλειά του, η σχέση του με τους συναδέλφους, τους μαθητές, η σχέση του με τη γυναίκα του… «Αλλά τα χρόνια πέρασαν, κι αυτοί έμειναν μόνοι, αισθάνονται μισοί, δεν θα ξαναμιλήσουν πια για εγκυμοσύνες και πεθαμένα παιδιά. Η αλήθεια είναι ότι κάτι ξέμεινε μέσα τους καλά κλεισμένο και ενοχλητικό, σαν τις σκλήθρες, τους ρόζους στο ξύλο, που κάποτε υπήρξαν κλαδιά ζωντανά και ύστερα ενσωματώθηκαν και χωνεύτηκαν στον κορμό του δέντρου. Είναι το σημάδι, η μνήμη που υπνώττει ανάμεσα στους δακτυλίους και πιστοποιεί πως κάποτε κάτι πήγε στραβά.»(σελ. 51)
Εν μία νυκτί όλη η ζωή του αλλάζει, βρίσκεται στο στόχαστρο, ένας αποδιοπομπαίος τράγος που όλοι πυροβολούν χωρίς την παραμικρή αμφιβολία για την ενοχή του. Και πόσο οδυνηρή είναι για τον ψυχισμό του η αποκαθήλωση! Μέχρι χθες ήταν ένας ευυπόληπτος καθηγητής, με μια όμορφη, δυναμική γυναίκα, ένα πλούσιο σπίτι, έναν πεθερό με κοινωνικό status και δύναμη, μέσα στους κύκλους των elite, των προνομιούχων. Με αφορμή την ιστορία του Καλλέργη, πιστεύω πως ο συγγραφέας θέλει να μιλήσει για το εύθραυστο του αμερικάνικου ονείρου, για την απατηλή ευτυχία που υπόσχεται. Για μια κοινωνία σαθρή, για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη να κουνήσουν το δάκτυλο και να κατηγορήσουν έναν άνθρωπο, σαν να φταίει αυτός μόνο για όλα τα κακώς κείμενα. Ο συλλογισμός είναι απλός: Κατηγορώ κάποιον με σθένος και αισθάνομαι πως εγώ είμαι σωστός σε όλα, αμέμπτου ηθικής, κοιμάμαι ήσυχος τα βράδια με τη συνείδησή μου. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που κρίνουν με αυτό τον τρόπο, ο διευθυντής, το σύστημα, τον αναγκάζουν σε αυτοεξορία.
Ο Καλλέργης κάνει αυτό που μοιάζει πιο σωστό τη συγκεκριμένη στιγμή: φεύγει από το μάτι του κυκλώνα και επιστρέφει στο χωριό του. Εκεί θα συναντήσει τη Ρίτα, την πρώτη του αγάπη. Τότε που όλα ήταν καινούργια, τα πρώτα σκιρτήματα, ο αξεπέραστος πρώτος έρωτας. Ένοχα μυστικά του παρελθόντος και τραύματα θα έρθουν στην επιφάνεια.
Η Ρίτα μπαίνει στη ζωή του τη στιγμή του restart, όταν πια μηδενίζει και γυρνάει στη μήτρα των πραγμάτων, στο χωριό του. Μέσα από την ενασχόληση με τα δέντρα, τα αμπέλια, την ανακαίνιση του σπιτιού, την ανακαίνιση της ζωής του, γιατρεύεται (ή παλεύει να γιατρευτεί) από τα αδιέξοδα και τις πληγές του. Τα υπαρξιακά του ερωτήματα (τι πήγε τόσο λάθος και φτάσαμε εδώ;) τον ταλανίζουν. Γίνεται ένα με το χώμα, τον άνεμο, τον ουρανό, και εκεί εμφανίζεται η Ρίτα, απομεινάρι μιας αθωότητας. Η Ρίτα είναι και σύμβολο αισιοδοξίας και ελπίδας, είναι κάτι στη ζωή του, για να μπορέσει να πιαστεί από κάπου, το έχει ανάγκη. Ένας εφηβικός έρωτας, απωθημένα, μια ζωή που δεν την έζησε κανείς από τους δυο τους, δυο ψυχές ταλαιπωρημένες που ίσως έχουν κάτι ακόμα να πουν;
«Μένει για ώρα ακόμα ξαπλωμένος στην καρυδιά, μόνος να φαντάζεται το περίγραμμα του κορμιού της εκεί που τώρα χάσκει το κενό. Έχει μια θλίψη αυτή η ώρα, πρωθύστερη και ετεροχρονισμένη. Και σκέφτεται ξανά και ξανά, είναι και πάλι οι δυο τους, γυμνοί την ερημιά, στην ανοιχτοσύνη ενός κόσμου αποκλειστικά δικού τους» (σελ. 201).
Χρησιμοποιεί κάποια σύμβολα, όπως τις άρπυιες, που μοιάζουν να είναι τα προσωπικά του φαντάσματα, ή τα δέντρα μπονσάι, που η σύζυγός του, Αλεξάνδρα, φροντίζει σχεδόν με εμμονική αφοσίωση. Ίσως τα μπονσάι, αυτά τα δέντρα-νάνοι συμβολίζουν την ευτυχία, τα όνειρα, που στη συγκεκριμένη ιστορία μένουν πάντα σε μια κατάσταση ελλιπούς ανάπτυξης.
Εύστοχη είναι και η χρήση του ενεστώτα: δίνει μια άλλη ενέργεια και ζωντάνια στο κείμενο. Η γλώσσα είναι πολύ δουλεμένη, δεν υπάρχει τίποτα το περιττό, όλα εξυπηρετούν την πλοκή και τις εικόνες.
Ακόμα, είναι ευρηματική η χρήση της τριτοπρόσωπης γραφής, στην πλειονότητα του μυθιστορήματος, που γίνεται πρωτοπρόσωπη, όταν αποκαλύπτεται ένα πρόσωπο, φίλος του Καλλέργη, συνάδελφος, που αποφασίζει να γράψει την ιστορία του Καλλέργη.
Ξεχωρίζω αυτό το μυθιστόρημα, γιατί έχει μια τρυφερότητα και μια δύναμη στη γραφή. Έχει λυρικές εικόνες, εύστοχες παρομοιώσεις και εσωτερικό ρυθμό, που διαχέεται σε όλη την ιστορία. Ξεδιπλώνει ταλέντο ώριμης γραφής, ελκυστικής, που έχει δύναμη και ικανότητα να κάνει τον αναγνώστη να βυθίζεται μέσα στην ιστορία και να θέλει να δει τι θα γίνει στη συνέχεια: αρετές απαραίτητες για ένα καλό μυθιστόρημα. Σε πολλά σημεία είναι δυσδιάκριτο αν είναι φαντασία ή πραγματικότητα, αν είναι σκέψεις ή γεγονότα, και σε κάθε περίπτωση έχει κάτι το μαγικό και ρεαλιστικό την ίδια στιγμή.
* * *
Ο Αιμίλιος Σολωμού γεννήθηκε το 1971. Σπούδασε Ιστορία-Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοσιογραφία σε σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Προχώρησε σε μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση. Πολλά διηγήματά του δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και ανθολογίες στην Κύπρο, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκδώσει τα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας Το σκιάχτρο (2018) και Το ποτάμι (2020). Εξέδωσε ακόμα τα μυθιστορήματα για ενηλίκους Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας (2003, μτφρ. Βουλγαρία, Αλβανία), Ένα τσεκούρι στα χέρια σου (2007, Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου, μτφρ. Βουλγαρία, Σερβία, Αλβανία, Ιταλία), Ημερολόγιο μιας απιστίας (2012, Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2013, κυκλοφορεί μεταφρασμένο σε έντεκα ευρωπαϊκές χώρες) και Το μίσος είναι η μισή εκδίκηση (2015, μτφρ. Πολωνία, Αλβανία, Σερβία).
*
Η Ευαγγελία Χαραλάμπους γεννήθηκε στην Πάφο (1980). Σπούδασε Ελληνική φιλολογία (E.K.Π.Α) και Θέατρο στο «Νέο Ελληνικό Θέατρο». Κατέχει Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό δίπλωμα στην Ηθική φιλοσοφία (Ε.Κ.Π.Α). Διηγήματα, παραμύθια και άρθρα της διακρίθηκαν και βραβεύτηκαν σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς (Ελλάδα, Κύπρο). Διηγήματά της περιλήφθηκαν σε ανθολογίες: Ιστορίες για την Ελλάδα, Ο Άνθρωπος χωρίς προσωπείο. Διηγήματα, παραμύθια και άρθρα της υπάρχουν στο Ηθική, C.S.I., lemilou.blogspot.com, σε λογοτεχνικά περιοδικά όπως: 121 words, periou.gr, fractalart.gr, diastixo.gr, koukidaki.gr, hartismag.gr, monoklread.gr , Κέφαλος, logografis.gr και σε κυπριακές εφημερίδες/περιοδικά: Άνευ, Καθημερινή, Φιλελεύθερος. Το πρώτο της μυθιστόρημα «Κατακαλόκαιρο» (Μωβ Σκίουρος, Αθήνα, Οκτώβριος 2021) ήταν ανάμεσα στα 5 επικρατέστερα για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος Κύπρου 2021.