[…ένα χάσμα,
ένας χωρισμός
δεν είναι τίποτε.
Ένα τραγούδι, όμως,
ένας στίχος, όμως…]
Έρημος που’ναι αλήθεια, ο κόσμος
Τ. Σ. Έλιοτ
1888-1965
[…στα ηχεία, ετούτες τις πρώτες, δειλές στιγμές του χρόνου,
Robert Muczynski, Sonata for Cello and Piano.
Έπειτα, τ’αμετάφραστο της ποίησης
και το ουσιώδες…]
Μάσκες αντιασφυξιογόνες, παιδιά όχι πάνω από είκοσι χρονών, στίχοι σκοτωμένοι μες στην ευλογημένη πεδιάδα, τα ρόδα του Ώντεν, ο Σεπτέμβρης του που φανερώνει χιλιάδες σταυρούς εδώ και εκεί. Ανώνυμοι νεκροί τα χρόνια σας χαιρετούν και ολάκερη η ιστορία του κόσμου σκύβει για να διαβείτε, εσείς στρατιές των πεθαμένων παιδιών. Ένα ποτάμι σας πηγαίνει παντού μες στα βάθη του καιρού, ένα ποτάμι που το λένε ιστορία.
Και τι μένει από εσάς, λοιπόν; Θα σας πω εγώ ότι απομένει μόνον η σκληράδα της ζωής, το συστρεφόμενο τέρας της ανθρώπινης επιδίωξης, του κέρδους που μεγαλώνει μες στον κόρφο του τα φοβερά τεκταινόμενα ενός πολέμου. Τι και αν πεθάνατε νωρίς, τίποτε δεν κάνατε στον γλυκό αχάτη που στολίζει τον ουρανό. Ο Πολ Ελυάρ μίλησε για αυτά τα πράγματα και ύστερα σώπασε.
Και όμως, αυτοί οι μήνες της ανάμνησης παραμένουν τόσο σκληροί. Ζητούν τον ποιητή που θα ταιριάξει όλες τις λέξεις και θα σκάψει μες στην ψυχή του κόσμου για να βρει την λησμονημένη του δόξα. Και ο ποιητής απεργάζεται τις λέξεις και τις φράσεις, της στίξεως τα σημεία. Και ο ποιητής στέκει χλωρός βάτος μες στην ερημιά της γερμανοπολωνικής πεδιάδας.
Εμπρός του ξανοίγεται μια Έρημη Χώρα, εμπρός του φεγγοβολούν ρημαγμένοι Απρίληδες και σμίγουν παντού οι μυστικές των πραγμάτων σχέσεις. Και δεν νοιάζεται μήτε μια σταλιά το ποίημα για να αποκαταστήσει τη σχέση του με τον αναγνώστη, μα παραμένει κρυπτικό, γεμάτο σκόρπιες αναφορές στην ιστορία του ανθρώπου.
Μια χώρα έρημη, με τη σιωπή της πιο εκκωφαντική από οτιδήποτε άλλο. Και ένας ποιητής που τρέχεις στις ακτές των έρημων κυμάτων, στα πλατιά άλση, Θεέ μου τι ψάχνει να βρει, άλλο από αυτό που ένιωσε ο κόσμος σαν ξύπνησε ένας σκληρός Απρίλης.
Ο Τ. Σ. Έλιοτ στις 4 του Γενάρη του 1965 περνάει στην αθανασία. Θα τον θυμόμαστε για πάντα σαν τον περιβολάρη της φαντασίας μας που συνέλαβε μια εποπτεία πλατιά, πελώρια και στέρεη, ακλόνητη, ικανή να αφήσει να ακουστεί επιτέλους η κραυγή του βασανισμένου ανθρώπου που πνίγεται μες στο ίδιο του το αίμα. Ιδού λοιπόν, η παρούσα στιγμή του παρελθόντος, ιδού μια ποίηση με μουσική και με ψυχή, μπλεγμένη στα γρανάζια του κόσμου.
Ο κόσμος αρχινά μες στο όνειρο του Έλιοτ με τα παρακάτω, χρυσά λόγια και αυτό είναι όλο και ακόμη περισσότερο, μικρέ μου Φαίδρε. Μακρύς ο δρόμος για το πνεύμα. Και αυτό είναι όλο.
Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας
Μες απ’ την πεθαμένη γη τις πασχαλιές , σμίγοντας
Θύμηση κι επιθυμία,
Α.Θ