Στρατιώτης: Μην το σκέφτεσαι. Δεν είναι τίποτε. Στο λέω εγώ που έχω δει χιλιάδες ανθρώπων στοιβαγμένους σαν γουρούνια μες στα φορτηγά εγκαταλείποντας κάποια πόλη. Γυναίκες να πετούν τα μωρά τους στις καρότσες ελπίζοντας πως κάποιος θα τα κοιτάξει. Όλα συγκρούονται μέχρι θανάτου. Ο μέσα κόσμος του ανθρώπινου μυαλού χύνεται απ΄τα μάτια. Είδα ένα παιδί με το πρόσωπό του ανατιναγμένο, κανόνισα ένα νεαρό κορίτσι γυρεύοντας να βγάλω από μέσα μου ότι είχα και δεν είχα, πεινασμένους που δάγκωναν το πόδι κάποιας νεκρής συζύγου. Τα όπλα γεννήθηκαν εδώ και δεν θα πεθάνουνε ποτέ.
|Blasted|
«Το 1995 η Σάρα Κέην ταράζει για πάντα τα λιμνάζοντα, σαιξπηρικά νερά του βρετανικού θεάτρου. Το Blasted ανεβαίνει στο Βασιλικό Θέατρο του Λονδίνου και μεταβάλλει οριστικά αυτό που φιλοδοξούσε πάντα να αποτελέσει το πνευματικά καινούριο, μια νέα τάση που καθιστά το θεατρικό δρώμενο φορέα και εκφραστή της νέας εποχής. Ένας αλλιώτικος μεσαίωνας επιβάλλει την δυναμική του, μεγαλωμένος στα Βαλκάνια των σφοδρών συγκρούσεων και των τρομερών εκκαθαρίσεων. Ο κόσμος παραδίνεται στους κυκλώνες της ιστορίας που συντρίβει άτομα, ιδεολογίες, έθνη. Το βρετανικό θέατρο στα χέρια της Σάρα Κέην αφήνει για λίγο το παρελθόν των σαιξπηρικών δραματουργικών κορυφών και στρέφει το βλέμμα του σε εκείνο που ζητά η εποχή. Ένας ολόκληρος κόσμος βρίσκει το θάρρος στην γραφή της Κέην για να γίνει επιτέλους σύγχρονος και να αναμετρηθεί με την φοβερή ζωή που δοκιμάζεται στην Σρεμπρένιτσα, το Βελιγράδι, το Σαράγιεβο. Ένας ολόκληρος χειμαζόμενος κόσμος εφευρίσκει μια άλλη ταυτότητα, ρεαλιστική και σκληρή στην γραφή της βρετανίδας δημιουργού που όμως μες στα συντρίμμια αποφασίζει να σώσει τον χρόνο από τον αναίτιο θάνατο, αυτήν την φοβερή παύση που επιφέρει ο πόλεμος στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Ο σκοπός την ξεπερνούσε, το τίμημα πληρώθηκε.
Μια γυναίκα, ένας στρατιώτης, μια σύγκρουση, η φριχτή έκρηξη, ο καιρός που αρχίζει να μετρά από την αρχή στο τέλος αυτού του κειμένου που ιαματικά και πολύτιμα ανασύρει από το χαμένο ενεργητικό της ανθρωπότητας την κρισιμότερη διάστασή της. Σε εκείνη την σκηνή του τέλους η Κέην φέρνει τους ανθρώπους κοντά και φωτίζει έναν κόσμο φθηνό, ικανό την ίδια στιγμή να υπερασπιστεί την τρυφερότητα, μια αυτούσια, πελώρια και ικανή συνθήκη. Η άγρια βιαιότητα, η άγρια ενεργητικότητα βρίσκει στο ύφος της Σάρα Κέην το πεδίο που χρειάζεται για να ασκηθεί. Εκείνοι οι έκπτωτοι άγγελοι που βυθίζονται στην δίνη μιας εμπόλεμης σύρραξης κρατούν εντός τους την εικόνα ενός ευαγγελισμού . Έτσι κατορθώνουν να αντέξουν, μεταφέροντας την μαρτυρία, τραγουδώντας την χαμένη αξιοπρέπεια του κόσμου, επιστρατεύοντας σημασίες όπως την θηριωδία, τον αποκλεισμό, την ελπίδα. Την καθαρή σκέψη που την υπογραμμίζει το θέατρο. Η Βρετανίδα δημιουργός επεξεργάζεται το έργο της κάτω από το πρίσμα του shell shock, αυτού του τραύματος που αφήνει ρέουσα την πληγή του κορυφαίου έργου της. Ο κόσμος ματώνει το μέτωπό του χτυπώντας το πάνω στο τείχος του πολέμου και η Σάρα Κέην με αυτήν την πορφύρα στην ψυχή ανάβει την φλόγα που δεν γίνεται αντιληπτή μα αναλύει ολόκληρη την πραγματικότητα. Τα έργα της κουβαλούν κουρέλια και έρωτα, είναι άρρωστα επειδή τέτοια είναι και η εποχή τους. Η Σάρα Κέην αποδίδει την δικαιοσύνη στα χέρια των ανθρώπων. Χαράζει στους τοίχους εκείνου του δωματίου τα επιθαλάμια και τους θρήνους, φωτίζει το κολασμένο χάος ενός κόσμου σε αποσύνθεση, μιας σκηνής διαλυμένης, δίχως ελπίδα ανταπόδοσης, γεμάτης από τα φαντάσματα του Μαζάουερ. Το Blasted που επικαιροποιείται καθώς η Ουκρανία δοκιμάζεται από την αναίτια, ρωσική επίθεση δεν είναι ένα βιβλίο, μήτε ένα έργο. Η δυναμική του εξαντλείται στην ελλιπή του απάντηση, στον ατέλειωτο χαρακτήρα αυτής της ιστορίας ενός κόσμου που βυθίζεται και πεθαίνει, που απαξιώνει το ανθρώπινο κεφάλαιο στο όνομα τόσων και τόσων επιχειρημάτων. Η Σάρα Κέην σκηνογραφεί την αφοπλιστική μαρτυρία της ζωής, την αίσθηση της ομορφιάς αντικρίζοντας την συντριβή του κόσμου δίχως χέρια, χωρίς καρδιά. Το Blasted συνιστά μια ιστορία γεμάτη από την πάλη και την ποικιλία της ανθρώπινης διαστροφής. Η δική του ηθική φαντάζει ακραία, η αισθητική του αντλεί από την πλευρά του θανάτου μα και της ζωής. Όταν πέφτει το σκοτάδι μια θαρραλέα Βρετανίδα υποκύπτει στον πυρετό που της καίει το μέτωπο. Γυρεύει αιωνίως εκείνη την λέξη που γυρεύει ο κόσμος για να συμφιλιωθεί επιτέλους με τον εαυτό του. Ο Γιάννης Bach Σπυρόπουλος γράφει μείναμε οι δυο μας, οι απέναντι οι γυμνοί τοίχοι. Η Σάρα μπορεί να καυχιέται πως επιτέλους γέννησε την προφητεία.
Η Σάρα Κέην αυτοκτονεί τον Φλεβάρη του 1999. Μια σειρά από έργα της καλύπτουν το κενό που η σπουδαία δραματουργός αφήνει με την αποδημία της. Οι κριτικοί του θεάτρου που με τόσο μένος πολέμησαν το έργο της τώρα σκύβουν με σεβασμό πάνω από τα πορτραίτα της. Η βρετανική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες της στάσης της κατά την διάρκεια του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας. Η Σάρα Κέην δεν διστάζει και ντύνει με ποίηση και αξιοπρέπεια την βιογραφία μιας εποχής. Το βίωμα του πολέμου, της αποξένωσης, του αποκλεισμού σφραγίζουν το μεγάλο αυτό έργο που δοξάζει την σκάρτη ανθρωπότητα, που ελπίζει σε κάτι περισσότερο από την ύστατη απώλεια. Ο κόσμος της Κέην φαντάζει διάσπαρτος με σπασμένα θερμόμετρα. Μα διαθέτει το σπάνιο ταλέντο της ανθρωπιάς και κατά βάθος είναι όμορφος πολύ μες στα ερείπια.»
Όσοι βρίσκονταν εκεί χειροκρότησαν ευγενικά, δίχως πολύ θόρυβο. Έπειτα σκόρπισαν στα γύρω στενά με την σκέψη πως ο θεός και ο αφηγητής συνιστούν δυο πρόσωπα νεκρά. Κάποιος πήρε να καρφώνει διαμαντένια καρφιά στο στερέωμα. Έτσι έρχεται πάντα η νύχτα. Με μια έφοδο καταιγιστική κατηφορίζει από κάθε γωνιά του κόσμου και το αύριο περνά στην φριχτή αβεβαιότητα. Σχήματα και χρώματα πεθαίνουν, έτσι ορίζουν τα άδυτα που ανεξερεύνητα θα μείνουν.
Και τότε ακριβώς ήταν που σύσσωμοι οι τηλεοπτικοί δέκτες στην βιτρίνα του καταστήματος ηλεκτρικών ειδών αναβόσβησαν για μια στιγμή μονάχα και ησύχασαν. Στις οθόνες τα προσφυγικά κομβόι περνούσαν αδιάκοπα. Τα παιδιά που ακόμη δεν έχουν ιδέα για την ζωή σχημάτιζαν το σήμα της νίκης και χάνονταν προς την ενηλικίωση. Έτσι γραφόταν μίλια μακριά ένα χρονικό γεμάτο ξεριζωμό, μια πραγματικότητα δίχως ικανό πορτραίτο να την περιγράψει ή ακόμη καλύτερα να την σώσει. Κάποιος αποχαιρετά ντυμένος με φαιοπράσινη στολή. Ως αύριο θα έχει σκοτωθεί , ως αύριο θα έχει βάψει κατακόκκινα τα τρυφερά πελαργόνια.
Είναι πέρα ως πέρα αλήθεια, πως εκείνη ακριβώς την στιγμή το γαλάζιο μου στενό έχασε το ολοζώντανο χρώμα και ο κόσμος ρίγησε κάτω από τα μάτια του μικρού κοριτσιού που ελπίζει, που διασχίζει την λεωφόρο, που αγαπά και που μεγαλώνει εκεί έξω. Μου θύμισε την Σάρα Κέην, έτσι όπως τάιζε τον τραυματισμένο της στρατιώτη. Μου θύμισε πόσο πολύ ο κόσμος χρειάζεται τους ανθρώπους. Και πως οι υψηλότατοι σκοποί αναβλύζουν πολύτιμη αιωνιότητα. Σε αντίθεση με όσα κατά καιρούς έχουν ειπωθεί η Σάρα Κέην, ειλικρινής ως τον πανικό, έτσι όπως το έγραψε στην Γκέμμα του ο Δημήτρης Λιαντίνης, κράτησε το καλύτερο για την αθωότητα. Έφτιαξε μια δική της ατμόσφαιρα και άφησε τον κόσμο να μιλήσει για τα μεγάλα του ζητήματα στην δική της θέση.
Ύστερα πήρε να φυσά και έκανα να φύγω. Ως αύριο, μονάχα ως αύριο.
Απόστολος Θηβαίος