Γράφει ο Αναστάσης Πισσούριος
Στο νέο βιβλίο του Κώστα Λυμπουρή, Αθαλάσσα (Εκδόσεις Το Ροδακιό), έχω την πεποίθηση ότι η ανάγκη μιας απόπειρας οικοδόμησης ενός σύγχρονου ελληνοκυπριακού ιστορικού μυθιστορήματος γίνεται με την μορφή του κατεπείγοντος. Με το Αθαλάσσα και Το Βουνί της Λουΐζας Παπαλοΐζου, όπως και με το Τρεις Σκάλες Ιστορία του Σταύρου Χριστοδούλου φαίνεται να δημιουργείται η ανάγκη μιας ιστορικής καταγραφής της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου που την τοποθετεί μέσα σ’ ένα ιστορικό και συνάμα μυοπλαστικό πλαίσιο. Αν αυτό γίνεται μ’ αισθητική επιτυχία ή όχι δεν είναι το κύριο ερώτημα εδώ. Για να είμαστε όμως συνεπείς με τη βιβλιοκρισία και την αισθητική αποτίμηση όσον αφορά το Αθαλάσσα θα κάνουμε μια σύντομη αναφορά. Στο Αθαλάσσα λοιπόν, εντοπίζεται μια αδυναμία στην αισθητική συγκρότηση και μια αναποτελεσματικότητα ως προς τον διαχωρισμό της «αδιόρατης γραμμής» μεταξύ του λογικού και του παράλογου. Επίσης, ο πολιτικός φακός στον οποίο ο Λυμπουρής προσπαθεί να θέσει ως κεντρικό άξονα στο έργο έχω την εντύπωση ότι δεν είναι τόσο ξεκάθαρος. Η ιδέα του Λυμπουρή είναι αδιαμφισβήτητα εξαιρετική όπως πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η ιστορική της πλαισίωση. Ωστόσο, το έργο δεν υπερασπίζεται με αισθητική αρτιότητα τις υποσχέσεις του. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται να μην επιτυγχάνεται η απαραίτητη εναρμόνιση της αισθητικής λογοτεχνικής δημιουργίας με την ιστορία και τη μυθιστορηματικότητά της. Η διαλεκτική σχέση αυτών των τριών απαραίτητων λειτουργιών σ’ ένα ιστορικό μυθιστόρημα δεν εκπληρώνεται, εν μέρει γιατί τα ιστορικά γεγονότα λειτουργούν ως ενσταντανέ σ’ ένα φωτογραφικό άλμπουμ και όχι ως ιστορικά βιωμένες παραστάσεις. Από μία άποψη, το τρίπτυχο συγκεκριμένων μυθιστορημάτων αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα σε ό,τι αφορά την επεξεργασία της ιστορικότητας ως διάστασης, όχι όμως σε ό,τι αφορά την αισθητική αρτιότητα, Το Βουνί ειδικά ανταποκρίνεται με ιδιαίτερη επιτυχία στα ζητήματα που θέτει το αισθητικό σκέλος. Παρά το σεβαστό της προσπάθειας δημιουργίας σύγχρονων ιστορικών μυθιστορημάτων παρατηρούμε λοιπόν την αδυναμία ολοκλήρωσης ενός άρτιου ιστορικού μυθιστορήματος. Η αδυναμία στην περίπτωσή μας δεν έγκειται τόσο στον υποκειμενικό κόσμο των τριών συγγραφέων όσο στην αντικειμενική πραγματικότητα της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου. Και στις τρεις απόπειρες εντοπίζεται ένας κοινός τόπος, αλλά αυτός ο τόπος αποδεικνύεται πως είναι μια κινούμενη άμμος. Οι μυθιστοριογράφοι μας δεν έχουν ακόμη καταφέρει να αποξέσουν από την επιφάνειά των ιστορικών γεγονότων το αποξηραμένο τους δέρμα για να συλλάβουν την αλήθεια της ιστορικής εμπειρίας. Γιατί σε τελική ανάλυση, το ιστορικό μυθιστόρημα δεν αφορά απλά την καταγραφή ιστορικών γεγονότων αλλά μάλλον τη διάρρηξη ενός ρήγματος μέσα στο οποίο να μπορεί να εντοπιστεί ο συλλογικός εαυτός ενός έθνους.