René Crevel | Το πνεύμα ενάντια στο λόγο

Απόσπασμα από τις σελίδες: 95,96,97,98.

Εκβιασμοί στην ποίηση

Προ της οριστικής πτωχεύσεως, οι μεγάλες θρησκευτικές εταιρίες –γιατί, μήπως δεν γίνεται λόγος για την εταιρία του Ιησού, όπως για την Εταιρεία Φωταερίου;- αυτές οι επιχειρήσεις συσκότισης, καταφεύγουν σε όλα τα μέσα, σε κάθε μορφής διαφημίσεις.
Ο Κλήρος έχει εκσυγχρονιστεί, έχει προσαρμοσθεί στο πνεύμα των ημερών. Έτσι, ο αββάς Violet⁵⁴ σηκώνει τα φουστάνια του, και, με βήμα ζωηρό, πάει στη λέσχη Faubourg να συζητήσει περί του θέματος: θα πρέπει τάχα η νεότης να παρέλθει; Ο καλός μου ο παπάς πάει στους πλούσιους (εννοείται), στους φτωχούς (λιγότερο ευχάριστο), στους αθλητές, κι ακόμη (λέει) στους ποιητές. Όταν δεν μπορεί, δεν τολμά, δεν θέλει ή δεν καταδέχεται να πάει αυτοπροσώπως, ξαποστέλνει τον λαϊκό του νούντσιο. Η πλέον διάσημη εξ αυτών των επισκέψεων έγινε στον εστέτ. Στο κατώφλι του, φιλολογία και θρησκεία αντήλλαξαν διαπιστευτήρια. Απεφασίσθη μια μικρή επίδειξη. Ο νεο-προσηλυτισθείς απήντησε στην ατάκα του θωμιστού. Είχαμε λοιπόν ολίγη φασαρία, αντάξια καμπόσων ιστοριών περί περιδεραίων απολεσθέντων, εντός ταξί, από βεντέτες που επιθυμούν δημοσιότητα.
Καθώς, εξ άλλου, η λέξη «μυστικισμός» είχε ανακαινισθεί, τι ταχυδακτυλουργίες μετήλθε το μαγικό ραβδί! Εν είδει μάγου, ο κάτωθι μικρούλης συλλογισμός:
Μυστικιστής = θρήσκος.
Άνθρωπος που αρνείται να συμβιβασθεί με τον κόσμο και τις ανισότητες του = μυστικιστής.
Άρα, … = θρήσκος.
Έτσι, ακόμα και στις βλασφημίες είδαν την έκφραση της πίστεως. Ο εικονοκλάστης βαπτίστηκε μυστικιστής σε πρωτόγονη κατάσταση και, διαμέσου αυτού του επιθέτου, πέρασαν, ώσπερ επιστολές στο ταχυδρομείο, παρανοήσεις και μείζονες απάτες, στις οποίες βέβαια είχαν ήδη αποδείξει ότι διέπρεπαν οι καλώς σκεπτόμενοι κύριοι της τέχνης και της λογοτεχνίας, που παριστάνουν ότι ενδιαφέρονται για τ’ ανατρεπτικά έργα, μόνο και μόνο για να τ’ αδειάσουν από το μεδούλι τους, να τους κοτσάρουν ένα στήριγμα από τίμιο ξύλο, όλως ευνοϊκό για τις περικοκλάδες του σχολιαστικού κονμφορμισμού.
Είναι μεγάλη παράδοση του Claudel, που τα θεουσο-διπλωματικά αναμασήματά της, χρόνια τώρα, πασχίζουν να μετατρέψουν (εδώ βάζουν τους νεκρούς να ψηφίζουν) τον Rimbaud σε όλως καθολική καραμέλα.
Όταν κάποιος τον ρώτησε την άποψη του για τον υπερρεαλισμό, ο ποιητής-πρέσβης (καθώς τους ζώντες ήταν δύσκολο να τους κάμει θρήσκους με το έτσι θέλω) εν είδει απάντησης είπε μια χοντράδα.
Κατά τ’ άλλα, ο υπερρεαλισμός, ρεύμα αέρος, ήταν καμωμένος, ήδη από την πρώιμη περίοδο του, για να τρομάξει τα βατράχια του αγιασμού, ξέρετε, εκείνα τα ωραία ζωάκια δίχως καρδιά, δίχως σπλήνα, στομάχι, πνευμόνι, που αναπνέουν με το δέρμα, του κώλου κατά προτίμηση, καθώς τότε, εισπνέουν εαυτούς εντός του πλέον χαρακτηριστικού οργάνου τους. Οι μικρές αυτές αγαπούλες δεν κατόρθωσαν να διαφύγουν από το μικρόβιο του μοντερνισμού κι εφηύραν την καθαρή ποίηση, η οποία, για να τις αναζωογονήσει , θα κατέληγε σε προσευχή, δηλαδή σε γυρίνου ψωλή. Ο επιθετικός προσδιορισμός, με άρωμα ευαγγελικό όσο και χημικό, έδειχνε ότι ο σκοπός ήταν να σχηματιστούν σε πολλαπλά επίπεδα. Καιρό τώρα, η Θρησκεία αρεσκόταν να πιστεύει ότι, στο πρόσωπο του Pasteur, είχε προσαρτήσει την επιστήμη. Από ποιητές, είχε βεβαίως τον Verlaine. Όμως ο φτωχός Lélian⁵⁵ παραήταν αλητάμπουρας. Έτσι, ο αββάς Bremond, κρουπιέρης στη μεγάλη ρουλέτα της ευλάβειας, παράστησε πως είχε στο παιγνίδι του, στο τσεπάκι του, την ποίησης ολόκληρη. Η εν λόγω ζαβολιά τού εξασφάλισε τη φήμη λεπταίσθητου και μοντέρνου, καθώς και μια δόξα που, σ’ εκατό χρόνια, θα δώσει έξοχη ιδέα για την εποχή μας, σ’ όποιον θα φυλλομετρά, τότε, τις συλλογές τευχών από τα λογοτεχνικά μας περιοδικά και τις επιθεωρήσεις.
Δίχως άλλο οι απόψεις των επισήμων και ημιεπισήμων λαϊκών δεν άξιζαν περισσότερο απ’ όσο οι σαχλαμάρες του ρασοφόρου συρφετού. Κατά τον Paul Souday⁵⁶, φερ’ ειπείν, το γραπτό, σε πρόζα ή στίχους, οφείλει προπάντων να έχει ως σκοπό την ψυχαγωγία του έντιμου ανδρός. Έτσι, στην ποίηση εξακολουθούσαν να μην βλέπουν άλλο από μια πηγή διακοσμητικών μοτίβων.
Από ένα άρθρο του κου Thibaudet⁵⁷ στη N.R.F της 1^ης Ιανουαρίου 1932 (καλή πρωτοχρονιά!), υπό τον τίτλο «Ένας ιδεαλιστής της επαρχίας», αφιερωμένο στον Victor Bérard⁵⁸, παραθέτω τις ακόλουθες γραμμές:
Ο Λαμαρτίνος εισήγαγε στη Γαλλία μια πολιτική των ποιητών και μια ποίηση της πολιτικής. Και το άλας της πολιτικής, η ψυχή της, είναι οι ποιητές. Οι Barrés και Maurras⁵⁹ είναι οι ποιητές της δεξιάς πολιτικής. Κι η αριστερά; Έχεις ποιητές, ψάχνει ποιητές, και δεν θα έψαχνε αν δεν είχε βρει. Μια μέρα, σε κάποια επίσημη δεξίωση, η κα de Noailles⁶⁰ πήρε αγκαζέ τον κο Herriot⁶¹, ο δε κ. Painlevé⁶², που είναι μαθηματικός αλλά φίνος, τους περιέγραψε στους διπλανούς μου με αυτές τις λέξεις: Δυο ποιητές. Θα είναι άλλωστε μια από τις δόξες της κας de Noailles το ότι εξέφρασε, στον 20^ο αιώνα, μεταξύ Jaurés και Barrés, κάτι από αυτήν τη γενική αρχή της ποίησης , αυτήν την παρουσία του λαμαρτιανού ρεύματος στο γαλλικό πολιτικό βίο».
Και, ως επεξήγηση του ανωτέρω ημισελίδου, θα πρέπει να παρατεθεί και τούτη η φράση, στο τέλος του άρθρου του κου Thibaudet:
«Στη γερουσία, ο Bérard⁶³ ενσάρκωνε με φλόγα, ιδιαιτερότητα και εφευρετικότητα ό,τι καλύτερο διέθετε η Δημοκρατία, ένα κίνημα, μια σχέση, ένα διάλογο μεταξύ τριών όψεων της Δημοκρατίας, που θα τις αποκαλέσω Δημοκρατία των εισαγγελέων, Δημοκρατία των καθηγητών, δημοκρατία των ιδεών».

Ο Jean Viollet (1875-1956) υπήρξε πολυπράγμων ιερέας, που ενετρύφησε σε θέματα εκπαίδευσης της εργατικής τάξης, ενώ αναφέρθηκε στη σεξουαλικότητα με τρόπο που θεωρήθηκε πρωτοποριακός για το γαλλικό κλήρο. Αργότερα (κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο) επαινέθηκε και για την προσφορά του στην Αντίσταση.
Pauvre Lélian: αναγραμματισμός του ονόματος Paul Verlaine, από τον ίδιο τον ποιητή.
Γάλλος κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος (1869-1929).
Albert Thibaudet (1874-1936): Γάλλος κριτικός.
Ελληνιστής και διπλωμάτης (1864-1931). Μετέφρασε την Οδύσσεια και διεξήγαγε έρευνες για τον προσδιορισμό της πορείας του Οδυσσέα βάσει των πληροφοριών που παρέχονται στο έπος.
Ο Charles Maurras (1868-1952) ήταν ποιητής, δημοσιογράφος και πολιτικός. Βασική μορφή της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς, υπήρξε θεωρητικός του εθνικισμού, φιλομοναρχικός, προάγγελος του φασισμού και εν τέλει υποστηρικτής του κατοχικού καθεστώτος του Βισύ.
Κόμισσα Anna de Noailles (1876-1933). Δημοφιλέστατη Γαλλίδα ποιήτρια και μυθιστοριογράφος, ρουμανο-ελληνικής καταγωγής.
Édouard Herriot (1872-1937): Γάλλος πολιτικός του Ριζοσπαστικού Κόμματος. Διετέλεσε πρωθυπουργός τρεις φορές.
Paul Painlevé (1863-1933): Γάλλος μαθηματικός και πολιτικός, που επίσης διετέλεσε πρωθυπουργός, δύο φορές. Ο γιός του, Jean, υπήρξε διάσημος για τα ντοκιμαντέρ του γύρω από το φυσικό κόσμο, που τον έφεραν πολύ κοντά στον υπερρεαλισμό.

63. Alexandre Bérard (1859-1923): Γάλος νομικός και πολιτικός, μέλος του Ριζοσπαστικού-Σοσιαλιστικού κόμματος.

Μετάφραση: Νίκος Σταμπάκης

René Crevel - Το πνεύμα ενάντια στο λόγο – Φαρφουλάς, 2011